Svet rođen 1. septembra!

Srbi nekad brojali godine prema kalendaru Vizantije. Kralj Aleksandar 1919. uvodi gregorijanski kalendar

NOVA, 2013. godina po gregorijanskom kalendaru počela je deset dana posle kratkodnevice, odnosno deset dana kasnije od trenutka kad je trebalo da počne po astronomskim merilima. Srbi svoju srpsku ili pravoslavnu godinu slave po julijanskom kalendaru, a to je 13 dana kasnije od gregorijanske, što je ukupno 23 dana posle kratkodnevice, odnosno posle dana kad je godina trebalo da počne po astronomskim podacima.

Taj dan - 23 dana posle kratkodnevice - kao svoju novu godinu praznuju svi Srbi kojima je stalo do srpske tradicije i koji poštuju svoju Srpsku pravoslavnu crkvu, jer se ona vekovima drži julijanskog kalendara!

Od reči "vekovi" počinje pravi, neočekivani dramaturški obrt u kojem Sveti Sava, osnivač Srpske pravoslavne crkve, igra glavnu ulogu. U svetim knjigama i udžbenicima kojih se danas pridržavaju veroučitelji u školama, zapisano je da se Sveti Sava rodio u 12, a umro u 13. veku, 14. januara 1236. godine po julijanskom kalendaru.

Ti podaci uopšte nisu tačni. Sveti Sava je živeo u 66. veku, a umro je 6744. godine.

Malo dublji pogled u istoriju otkriće da je Sveti Sava živeo u doba kad su Srbi godine brojali prema vizantijskom kalendaru. Julijanski kalendar jeste bio u upotrebi, ali u zapadnom, katoličkom delu hrišćanske crkve.

Vizantijski kalendar je brojao godine od početka sveta, a prema Vizantincima, svet je nastao 5508. godine p.n.e. Neki od vizantijskih starosveštenika, neznano zašto, tako je izračunao, a kako je sveštenstvo u to doba zemaljske civilizacije bilo nosilac svog poštovanja vrednog znanja, i vizantijski narod je verovao da je ceo svet zaista nastao baš 1. septembra, pa je tog datuma počinjao i vizantijski kalendar, potpuno nevezano za (tadašnje) astronomske odrednice.

Sve do po početka 17. veka Srbi su računali vreme na vizantijski način. Srpska pravoslavna crkva je početkom 16. veka saopštila Srbima da od tada pa nadalje imaju računati vreme prema julijanskom kalendaru. Prihvatanje gregorijanskog kalendara nikako nije dolazilo u obzir zato što ga je osmislila otpadnička katolička crkva.

Tako se dogodilo da su Srbi usvojili julijanski kalendar kad ga je katolička, zapadna hrišćanska crkva već odbacila. Dogodilo se to, ni manje ni više, nego 18,5 vekova otkako ga je Sosigen napravio, a Julije Cezar naredio da se vreme računa po njemu.

Onda je krajem 1918. godine stvorena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, i nova vlada je, na inicijativu i pod pokroviteljstvom kralja Aleksandra Karađorđevića, već 1919. godine službeno prihvatila gregorijanski kalendar za Srbiju, Crnu Goru i Makedoniju. U bivšim delovima Austrougarske, u Sloveniji, Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, gregorijanski kalendar je već bio u službenoj upotrebi.

U vreme kad kraljevina SHS uvodi gregorijanski kalendar kao zvanično sredstvo za merenje vremena, u pravoslavnom, istočno hrišćanskom svetu koji još upotrebljava julijanski kalendar sazreva ideja da taj kalendar treba menjati. Iz svog sedišta u Carigradu, vrh pravoslavne crkve za proleće 1923. godine zakazuje sastanak prvaka svih autokefalnih crkava koje treba da se dogovore o definitivnom napuštanju julijanskog kalendara.

Srpska pravoslavna crkva šalje u Carigrad mitropolita Gavrila Dožića, a Srbija akademika Milutina Milankovića (1879-1958) i poverava mu zadatak da sačini novi, što je moguće precizniji kalendar. Milanković je prvi srpski doktor tehničkih nauka, osnivač katedre za nebesku mehaniku na Beogradskom univerzitetu, inženjer je i astronom je, već je i poznato naučno ime u Evropi, idealna ličnost da realizuje ideju o novom kalendaru.

SVETI SAVA "NEDUŽAN"ZBOG toga što se izborio za autokefalnost Srpske pravoslavne crkve, odnosno njenu samostalnost i jednakost sa drugim pravoslavnim crkvama, Svetog Savu ne treba unapred označavati kao verskog velikana koji je odlučio da Srbi napuste vizantijski i prihvate julijanski kalendar. On to nije učinio, već su Srbi još četiri veka brojali godine prema vizantijskom kalendaru.

Arhiva Patrijaršije srpske pravoslavne crkve u Beogradu čuva izveštaj koji je akademik Milanković, kako stoji zapisano u uvodu, "prikazao na skupu Akademije Prirodnih nauka 30. juna 1923. g." u Beogradu.

Dr Milanković kaže kako je "znatan deo carigradske kalendarske reforme srpsko delo" i objašnjava da ga je u Carigrad slala vlada, a da ga je, uz "mitropolita crnogorsko-primorskog, gospodina Gavrila Dožića, kao svog delegata, prihvatila i Srpska patrijaršija". Pred polazak u Carigrad, "Srpska patrijaršija je delegaciji predala na upotrebu jedan pismeni elaborat Trpkovićev o reformi kalendara". Trpković je, po zapisima akademika, bio "gimnazijski profesor" koji se je mnogo i savesno bavio pitanjem reforme kalendara" i njegovi radovi sadržali su "obilje hronološkog materijala".

Akademik podvlači da ne želi da ijedna Trpkovićeva zasluga ostane nepriznata, pa detaljno objašnjava šta je od njegovog elaborata uključio u predlog koji je srpska delegacija podnela Kongresu. On se u neprijatnom kontekstu osvrće i na neke verske autore, pa kaže:

"Neki naši crkveni pisci, neupućeni u nauci, smatraju taj (Trpkovićev) rezultat za otkrovenje 'koje je Gospod, koji se ponosi time, otkrio sinu pravoslavne crkve'. To sve, naravno, nije tačno, i nauka sudi mnogo trezvenije o toj stvari: spomenuti broj za dužinu tropske godine zamenjen je na temelju kasnijih tačnijih određivanja Hansen, (1853) Le Verrier, (1858) Necomb (1895) drugim, i konstatovano je da ta dužina nije, uopšte stalna".

Dr Milanković još objašnjava da se greške u Trpkovićevom elaboratu pojavljuju zato što ne sadrže poslednja naučna otkrića i što i neka poznata nisu uzeta u obzir, pa kao primer navodi da je "tropska godina 1900. trajala 365 dana 5 sati 48 minuta i 45,775584 sekunda, i da se svakoga stoleća skraćuje za 0,539136 sekundi".

(Nastaviće se)

Izvor