Srdjevdan

O slavi 

Sudeći prema broju crkava Sv. Sergija i Vakha u primorju i zaleđu južnog Jadrana, Srđevdan je u srednjem veku bio rasprostranjen praznik, sa verovatno znatnim učešćem stanovništva u obeležavanju te krsne slave. Nakon cvetanja ovog kulta u Siriji od 4. do 7. veka, prostor zapadnog Balkana predstavljao je region sa snažnim uporištem kulta Sv. Sergija i Vakha tokom većeg dela srednjeg veka.

Poštovanje kulta Sv. Sergija i Vakha ostalo je i dalje zastupljeno u svojoj postojbini, među hrišćanima Sirije i Libana. Stari je običaj da se na taj dan za ukrašavanje koriste palmine grančice. Na drugim prostorima Bliskog istoka, usled vekovne dominacije islama, njihov kult je zamro kako je nestajalo hrišćanskog stanovništva, pa je većina nekadašnjih crkava pretvorena u džamije. Prevlast druge religije nije izbrisala prastare narodne običaje, pa Sv. Sergija pustinjski nomadi i danas smatraju svojim zaštitnikom.

Usled ubrzanih i čestih migracija stanovništva u 19. i 20. veku današnje stanovništvo sa Srđevdanom kao svojom krsnom slavom razbacano je širom prostora Balkana, i u većini slučajeva to su pojedinačne porodice, koje su se tokom vremena odvojile od svojih rodova. Retki su primeri da na manjem geografskom prostoru bude veći broj porodica koje slave Srđevdan. Dosadašnja istraživanja pokazala su kao izuzetak selo Gorobilje kod Požege u Srbiji, koje još od 18. veka ima više porodica sa tom krsnom slavom.

Danas je Srđevdan jedna od manjih slava na prostorima Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, delova Hrvatske. Slava se obeležava 20. oktobra, odnosno 7. po julijanskom kalendaru, sa obaveznim paljenjem slavske sveće i spravljanjem slavskog kolača. Kolač se nosi rano izjutra u crkvu, gde sveštenik sa domaćinom nakon obreda lomi kolač. Srđevdan pripada slavama za koje se priprema mrsna hrana, izuzev ako sreda ili petak nisu dani slave. Svaka kuća koja slavi Srđevdan morala bi da ima ikonu Sv. Sergija i Vakha. Na ikonama se Sv. Sergije i Vakho predstavljaju ili u običnim tadašnjim odorama sa krstom i mitrom, znakom mučeništva, ili, što je ređi slučaj, u vojničkoj opremi sa palminim grančicama u rukama. Ostali slavski običaji razlikuju se od jednog do drugog geografskog prostora, kao i kod ostalih slava.

Zemljoradnici (ratari) naročito paze da na Srđevdan ne izlaze sa volovima u polja, jer na taj dan ne valja orati. Veruje se da na taj dan i divlje zveri bivaju pitome i krotke. 

Srdjevdan.org 

  

Pesma iz Prologa

Carski ljudi, Sergije i Vakho,
Sluge cara, al' ne zemaljskoga,
No Isusa, cara besmrtnoga,
Car zemaljski svecima se ruga
Pa im skide pojas sa bedara,
Krepošću ih Gospod opojasa;
Car im skide togu velikašku
U lepšu ih Spasitelj obuče
U netljenu odeždu besmrća;
Car im uze prsten sa desnice
A Gospod ih lepše prstenova,
Duše njihne za sebe obruči.
Car ih izgna iz dvora svojega
Bog ih primi u nebesne dvore
Zemlja muči Hristove viteze
Zemlja muči a nebo ih blaži
Trulež goni od sebe čistotu,
Zloba goni od sebe dobrotu,
Sveti Vakho i sveti Sergije
Sve zemaljsko zemlji povratiše,
Duše svete Bogu predadoše;
Iz zemaljskog carstva izgnanici
Još i sad su zemlji svetilnici
Mukom svojom zlobu pobediše,
Smrću za krst sebe proslaviše,
Pobednici nad mračnim silama
Put k pobedi pokazuju nama.